Τα σπίτια και οι άλλοι χώροι

Οι ανασκαφές αυτές μας γνώρισαν ότι η πόλη ήταν έξοχα σχεδιασμένη με φαρδείς δρόμους και διέθετε θαυμάσιο υδρευτικό και αποχετευτικό σύστημα. Στον βόρειο λόφο μεγάλοι οριζόντιοι και κάθετοι δρόμοι όριζαν οικοδομικά τετράγωνα διαστάσεων περίπου 86Χ36 μ., στο καθένα από τα οποία είχαμε 10 κατοικίες. Τα σπίτια αυτά, σχεδόν τετράγωνα, με πλευρά γύρω στα 17 μ., ήταν καλοκτισμένα, σε ένα τμήμα τους έφεραν και δεύτερο όροφο, ενώ μερικά είχαν και μωσαϊκά δάπεδα με εικονιστικές παραστάσεις, από τα παλιότερα γνωστά του αρχαίου ελληνικού κόσμου.

Αποκαλύφθηκε επίσης ένα σημαντικό μέρος της σκευής τους, όπως λουτήρες, πύραυνοι (=μαγκάλια) και διάφορα, ποικίλης χρήσης, οικιακά σκεύη. Όλα αυτά, σε συνδυασμό και με το σημαντικό μέγεθος των οικιών αυτών, βεβαίωναν ότι ο αγροτικο-κτηνοτροφικός πληθυσμός της Ολύνθου ευημερούσε. Αξίζει να σημειωθεί το εξής: τα σπίτια της Ολύνθου ­ έχουν αποκαλυφτεί πάνω από 100 ­ είναι συχνά ίδιων διαστάσεων και διακρίνονται από ένα, σε γενικές γραμμές, παρόμοιο σχέδιο. Το ίδιο μέγεθος των σπιτιών αυτών, σε συνδυασμό και με τη σχεδόν τυποποιημένη κάτοψή τους, μας κάνει να υποθέτουμε ότι το κτίσιμό τους βασίστηκε σε προδιαγραφές νομοθετημένες εκ των προτέρων από την ολυνθιακή πολιτεία, που ήθελε τους πολίτες της, αυτούς τουλάχιστον που ζούσαν εντός των τοιχών, ίσους.

Αυτό που συμπεραίνεται λοιπόν, είναι ότι στην αρχαία Όλυνθο δεν μπορούσε ο καθένας να κτίσει όπως ήθελε και ας είχε την οικονομική δυνατότητα να φτιάξει ακόμη και σπίτι-παλάτι με πλήθος ανέσεων αλλά υπήρχε ένα "πολεοδομικό σχέδιο"!

Ιστορική πορεία

Μια μεγάλη καταστροφή γνωρίζει η πόλη το 479 π.Χ. Ο Πέρσης στρατηγός Αρτάβαζος, μετά τη συντριβή του περσικού στόλου στη Σαλαμίνα, επιστρέφει και πολιορκεί την Όλυνθο. Είχε σοβαρές ενδείξεις ότι οι Ολύνθιοι ετοιμάζονταν να αποτινάξουν τον περσικό ζυγό. Η πόλη δεν αντέχει στην πολιορκία, πέφτει στα χέρια των Περσών και οι κάτοικοί της σφαγιάζονται. Το 432 π.Χ., στις αρχές του Πελοποννησιακού Πολέμου, ο βασιλιάς των Μακεδόνων Περδίκκας Β’, πείθει τους κατοίκους πολλών παραθαλάσσιων πόλεων της Χαλκιδικής να αποστατήσουν από την Αθηναϊκή Συμμαχία, να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να έλθουν να εγκατασταθούν στην Όλυνθο.

Η πόλη γνωρίζει μεγάλη ακμή, γίνεται η πρωτεύουσα του Κοινού των Χαλκιδέων ­ μιας ομοσπονδίας πόλεων της Χαλκιδικής, που η διοίκησή τους βασιζόταν στις αρχές της ελευθερίας, της ισοπολιτείας και του αμοιβαίου σεβασμού ­ και λόγω της πληθυσμιακής της αύξησης απλώνεται και στον βόρειο λόφο. Η ραγδαία ανάπτυξη της Ολύνθου μοιραία την έφερε σε σύγκρουση με τον Φίλιππο, τον πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που δεν μπορούσε να ανεχθεί την παρουσία δύναμης στα μέρη του, ικανής να αμφισβητήσει την παντοδυναμία του. «Ή εγώ θα κατοικώ στη Μακεδονία ή εσείς» είπε στους Ολυνθίους, όταν βρισκόταν μόλις περίπου οκτώ χιλιόμετρα έξω από τα τείχη της πόλης τους. Για τη σωτηρία της Ολύνθου ο Δημοσθένης εκφωνεί με πάθος στην Εκκλησία του αθηναϊκού Δήμου τους τρεις πύρινους «Ολυνθιακούς» του. Προσπαθεί να πείσει τους συμπατριώτες του ότι ο πόλεμος στο βόρειο Αιγαίο είναι ζωτικής σημασίας για τα συμφέροντά τους. Αν η Όλυνθος έπεφτε στα χέρια του Φιλίππου, ο τελευταίος θα γινόταν πλέον πανίσχυρος και ακατανίκητος. Οι Αθηναίοι όμως δεν είχαν συνειδητοποιήσει το μέγεθος του κινδύνου που διέτρεχαν και αντέδρασαν μάλλον χαλαρά. Έτσι ο Φίλιππος το 348 π.Χ. καταλαμβάνει την Όλυνθο, την ισοπεδώνει και πουλά τους κατοίκους της ως δούλους. Η πόλη δεν θα ξαναπαρουσιαστεί ποτέ πια στο ιστορικό προσκήνιο.